Vücudunuzda yeterli hemoglobin yoksa, dokularınız ve kaslarınız yeterli oksijen almaz ve etkili bir şekilde çalışamaz. Bu, anemi denen bir duruma yol açar.
Farklı anemi türleri olmasına rağmen, demir eksikliği anemisi dünya çapında en yaygın olanıdır (1)
Demir eksikliğinin yaygın nedenleri arasında zayıf beslenme veya kısıtlayıcı diyetler nedeniyle yetersiz demir alımı, iltihaplı bağırsak hastalığı, hamilelik sırasında artan gereksinimler ve ağır dönemler veya iç kanama yoluyla kan kaybı yer alır.
Nedeni ne olursa olsun, demir eksikliği yaşam kalitenizi etkileyebilecek hastalık hali, konsantrasyon eksikliği ve iş üretkenliğinizi engelleyen rahatsız edici semptomlara neden olabilir. (2)
Demir eksikliğinin belirti ve semptomları aneminin şiddetine, ne kadar hızlı geliştiğine, yaşınıza ve mevcut sağlık durumuna göre değişir. Bazı durumlarda, insanlar hiçbir belirti yaşamaz.
Demir eksikliğinin en yaygın 10 belirtisi
1. Yorgunluk
Çok yorgun hissetmek, demir eksikliğinin en yaygın semptomlarından biridir ve eksikliği olanların yarısından fazlasını etkiler (3,4)
Bunun nedeni, vücudunuzun kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobin adı verilen bir proteini yapmak için demire ihtiyacı olmasıdır. Hemoglobin, vücutta oksijen taşınmasına yardımcı olur.
Vücudunuz yeterli hemoglobine sahip olmadığında, dokularınıza ve kaslarınıza daha az oksijen ulaşarak onları enerjiden mahrum eder. Ayrıca, vücudunuzda oksijen bakımından zengin kanı daha fazla hareket ettirmek için kalbinizin daha fazla çalışması gerekir, bu da sizi yorabilir (1)
Yorgunluk genellikle yoğun, modern bir yaşamın normal bir parçası olarak kabul edildiğinden, demir eksikliğini tek başına bu semptomla teşhis etmek zordur.
Bununla birlikte, demir eksikliği olan birçok insan, iş yerinde zayıflık, huysuzluk, konsantrasyon güçlüğü veya düşük üretkenliğin yanı sıra düşük enerji yaşar
2. Solukluk
Soluk ten rengi demir eksikliğinin diğer yaygın belirtileridir (5, 6, 7)
Kırmızı kan hücrelerindeki hemoglobin kana kırmızı rengini verir, bu nedenle demir eksikliği sırasındaki düşük seviyeler kanı daha az kırmızı yapar. Bu nedenle demir eksikliği olan kişilerde cilt sağlıklı, pembe rengini kaybedebilir.
Demir eksikliği olan kişilerde bu solgunluk vücudun her yerinde görülebileceği gibi yüz, diş etleri, dudak içi veya alt göz kapakları ve hatta tırnaklar gibi tek bir bölgeyle sınırlı olabilir (8)
Bu genellikle doktorların demir eksikliği belirtisi olarak arayacağı ilk şeylerden biridir. Ancak kan testi ile doğrulanmalıdır (6)
Solukluk daha çok orta veya şiddetli anemi vakalarında görülür (9)
Alt göz kapağınızı aşağı çekerseniz, iç katman canlı kırmızı renkte olmalıdır. Çok soluk pembe veya sarı renkteyse bu demir eksikliğiniz olduğunu gösterebilir.
3. Nefes Darlığı
Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinizin vücutta oksijen taşımasını sağlar.
Demir eksikliği sırasında vücudunuzda hemoglobin azaldığında, oksijen seviyeleri de düşük olacaktır. Bu, kaslarınızın yürüme gibi normal aktiviteler için yeterli oksijen almayacağı anlamına gelir (10)
Sonuç olarak, vücudunuz daha fazla oksijen almaya çalıştıkça nefes alma hızınız artacaktır. Bu nedenle nefes darlığı sık görülen bir semptomdur (4)
Kendinizi yürüme, merdiven çıkma veya egzersiz gibi kolay bulduğunuz normal, günlük görevleri yaparken nefessiz kalıyorsanız, demir eksikliği suçlanabilir.
4. Baş Ağrısı ve Baş Dönmesi
Demir eksikliği diğerlerine göre daha az yaygın gibi görünmekle beraber demir eksikliği baş ağrısı veya baş dönmesi (4) (11) neden olur.
Demir eksikliğinde, kırmızı kan hücrelerindeki düşük hemoglobin seviyeleri beyne yeterli oksijenin ulaşamayacağı anlamına gelir. Sonuç olarak beyindeki kan damarları şişerek basınç ve baş ağrısına neden olabilir (12)
Baş ağrısının birçok nedeni olmasına rağmen, sık görülen, tekrarlayan baş ağrıları ve baş dönmesi demir eksikliğinin bir işareti olabilir.
5. Kalp Çarpıntısı
Kalp çarpıntısı demir eksikliği anemisinin başka bir belirtisi olabilir.
Hemoglobin, vücutta oksijenin taşınmasına yardımcı olan kırmızı kan hücrelerindeki proteindir.
Demir eksikliğinde, düşük hemoglobin seviyeleri, kalbin oksijen taşımak için daha fazla çalışması gerektiği anlamına gelir.
Bu, düzensiz kalp atışlarına veya kalbinizin anormal derecede hızlı attığı hissine (4,13)
Aşırı durumlarda, kalp büyümesine, kalp hırıltısına veya kalp yetmezliğine (4)
Neden olur. Bu semptomlar çok daha az yaygın olma eğilimindedir.
Bu tür belirtiler için uzun süre demir eksikliğinden muzdarip olmanız gerekir.
6. Kuru ve Yıpranmış Saç ve Cilt
Kuru ve hasar görmüş cilt ve saçlar demir eksikliğinin belirtileri olabilir (4)
Bunun nedeni, vücudunuzda demir eksikliği olduğunda, sınırlı oksijeni organlar ve diğer vücut dokuları gibi daha önemli işlevlere yönlendirmesidir.
Deri ve saç oksijenden yoksun kaldığında kuruyabilir ve zayıflayabilir.
Daha ciddi demir eksikliği vakaları saç dökülmesine bağlanmıştır (14,15)
Günlük yıkama ve fırçalama sırasında bazı saçların dökülmesi tamamen normaldir, ancak normalden çok daha fazla ise bu demir eksikliğinden kaynaklanıyor olabilir.
7. Dil ve Ağızda Şişlik ve Ağrı
Bazen ağzınızın içine ya da çevresine bakmak size demir eksikliği anemisinden muzdarip olup olmadığınızı gösterebilir.
Belirtiler arasında dilinizin şişmesi, iltihaplanması, solması veya tuhaf bir şekilde pürüzsüz hale gelmesine neden olabilir. (16)
Demir eksikliğindeki düşük hemoglobin, dilin soluk olmasına neden olurken, düşük miyoglobin seviyeleri ağrılı, pürüzsüz ve şişmesine neden olabilir.
Miyoglobin, kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve dili oluşturan kas gibi kaslarınızı destekleyen bir proteindir (16)
Demir eksikliği ayrıca ağız kuruluğu, ağız kenarlarında kırmızı çatlaklar veya ağız ülserlerine neden olur. (17)
8. Huzursuz Bacaklar
Demir eksikliği huzursuz bacak sendromuyla ilişkilendirilmiştir (18)
Huzursuz bacak sendromu, bacaklarınızı dinlenirken hareket ettirmek için güçlü bir dürtüdür. Ayrıca ayaklarda ve bacaklarda rahatsız edici ve garip sallama veya kaşıntılı hislere neden olabilir.
Genellikle geceleri daha kötüdür, yani hastalar çok fazla uyumakta zorlanabilir.
Huzursuz bacak sendromunun nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır.
Bununla birlikte, huzursuz bacak sendromu olan kişilerin % 25'inin demir eksikliği anemisine sahip olduğu düşünülmektedir ve demir seviyeleri ne kadar düşükse semptomlar o kadar kötüdür (19)
9. Kırılgan veya Kaşık Biçimli Tırnaklar
Demir eksikliğinin çok daha az yaygın bir belirtisi, koilonychia (koilonychia) adı verilen, kırılgan veya kaşık şeklindeki tırnaklardır. (8,20)
Bu genellikle kolayca kırılan ve çatlayan kırılgan tırnaklarla başlar.
Demir eksikliğinin ilerleyen aşamalarında, tırnakların orta kısmının ve kenarlarının bir kaşık gibi yuvarlak bir görünüm vermek için kaldırıldığı yerde kaşık şeklinde tırnaklar oluşabilir.
Bununla birlikte, bu nadir bir yan etkidir ve genellikle sadece ağır demir eksikliği anemisi vakalarında görülür.
10. Diğer Belirtiler
Demirinizin düşük olabileceğine dair belirtiler de vardır. Bunlar daha az yaygındır ve demir eksikliği dışındaki birçok durumla bağlantılı olabilir.
Demir eksikliği anemisinin diğer belirtileri şunlardır:
Demir eksikliği aneminiz olduğunu düşünüyorsanız, aşağıdaki tavsiyeleri dikkate alın.
Doktorunuzla Konuşun
Demir eksikliği belirtileri veya semptomları gösterdiğinizi düşünüyorsanız, doktorunuzu görmek için randevu almalısınız. Basit bir kan testi, demir eksikliği aneminiz olup olmadığını doğrulayacaktır (3)
Doktorunuz demir eksikliğiniz olduğunu doğrularsa, diyetinizdeki demir alımınızı artırarak veya demir takviyeleri ile destekleyecektir. (4)
Tedavinin temel amacı, hemoglobin seviyelerini normale döndürmek ve demir depolarını yenilemektir.
Demir Bakımından Zengin Gıdalar Tüketin
Doktorunuz demir eksikliğinizin diyetinizdeki demir eksikliğinden kaynaklanabileceğini düşünüyorsa, daha fazla demir açısından zengin yiyecekler tüketmeyi düşünün, örneğin:
Demir Emiliminizi Arttırmaya Yardımcı Olun
C vitamini almak vücudunuzun demiri daha iyi emmesine yardımcı olacaktır. (24)
Büyük miktarlarda tüketildiğinde demir emilimini engelleyebilecek bazı gıdalardan uzak durmak gerekir. Bunlar arasında çay, kahve, süt ürünleri ve tam tahıllı tahıllar gibi kalsiyum içeriği yüksek yiyecekler bulunur.
Tek başına diyet yoluyla demir seviyenizi geri kazanamazsanız. Demir takviyesi almanın bazı hoş olmayan yan etkileri olabilir.
Bunlar mide ağrısı, kabızlık veya ishal, mide ekşimesi, mide bulantısı ve siyah dışkılamaktır. Ancak, bu yan etkiler genellikle zamanla azalır ve aldığınız demir dozuna bağlıdır.
Kaynaklar;